گرسنگي: هدف و وسيله

« براي نخستين بار در تاريخ، بيش از يک ميليارد تن در جهان، هر شب با شکم گرسنه سر بر بالين مي نهند.» اين گواهي جانکاه را نه يک مبارز حقوق بشر، بلکه رابرت زاليک، رئيس بانک جهاني ابرازداشته است. به گفته وي هدف هزاره براي توسعه که همانا از ميان بردن گرسنگي در چشم انداز سال ٢٠١٥ بوده است، « تحقق نخواهد يافت» (١). فقر و سوء تغذيه برغم تقليل آشکار در طي دهه اخير، از سال ٢٠٠٨ به اينسو بار ديگر سير صعودي خودرا باز يافته است. بنا به پيش بيني متخصصين بانک جهاني، تنها در سال ٢٠١٠، ٦٤ ميليون تن ديگر ( چيزي برابر با جمعيت کشور فرانسه) به خيل جمعيتي که درنهايت فقرروزگار مي گذرانند، افزوده خواهند شد.
بدينسان بار ديگر تصاويري چون شورش گرسنگان در موزامبيک، در اول و دوم سپتامبر گذشته، که تصور ميرفت ديگردرپستوي خاطرات ( تلخ) بايگاني شده اند، رخ مي نمايند. در اين زمينه کنفرانس ملل متحد در باب تجارت و توسعه ( CNUCED) تنها به تعارف بسنده مي کند: « تأمين تغذيه در بسياري از کشور هاي رو به تو سعه همچنان مشکلي مبرم به شمار مي آيد (٢) » .
عوامل طبيعي نيزمزيد بر علت شده اند. باد هاي موسمي شديد در هندوستان و سيل در پاکستان ، محصولات برنج و چاي اين کشور ها را ويران ساخته و بهاي آنان را ظرف چند ماه تا بيش از يک سوم افزايش داده اند. سوانح آتش سوزي مزارع گندم روسيه را نابود ساخته وعواقب کاهش درو و بذر افشاني را در فصل آينده شاهد خواهيم بود.
سير صعودي کنوني اما نه تنها از طبيعت بلکه از سياست هاي سوداگرانه سر چشمه مي گيرد. ازرهاورد نقدينه هاي هنگفت کم و بيش مجاني بانک هاي مرکزي ، مواد اوليه به جولانگاه بنگاه هاي سرمايه گذاري بدل شده اند. شعبده بازان مالي، پس از معاملات ملکي، اکنون به سمت مواد اوليه ( فلزات) و محصولات کشاورزي روي آورده اند.
بدين ترتيب، در اواسط ماه سپتامبر گذشته، آماراجو، يکي از معروف ترين بنگاه هاي سرمايه گذاري ( hedge fund) لندن چيزي بالغ بر يک چهارم کل انبار کاکائو ي اروپا را خريداري نمود. ديري نپائيد که بهاي هر تن اين ماده همه رکورد ها راشکست. اين پديده اکنون دامنگير گندم، برنج، سويا...نيز شده است.
رهبران اروپا اکنون به تکاپو افتاده اند. برخي از آنان حتي لزوم اعمال نظارت را مطرح ميکنند. همان نغمه هاي آشنا اما بي ثمري که به هنگام بحران ساب پرايم به گوش ميرسيدند و در عمل هيچ چيز تغيير پيدا نکرد.
پي آمد ها ي اين روند براي کشور هاي در حال توسعه بسيار وخيم است، چرا که به لطف صندوق بين المللي پول و بانک جهاني کشت محلي را رها کرده و نگاهشان به بازار هاي خارجي دوخته شده است. CNUCED اکنون محتاطانه اذعان دارد که «استراتژي رشد متداوم ،نيازمند توجهي همه جانبه به تقاضاي داخلي است» و فراخوان « بازبيني پاراديگم توسعه از راه صادرات» را ميدهد. البته ديررسيدن از هرگزنرسيدن بهتر است. افسوس که از جمله پردازي فراتر نرفته ايم، که توهمات را شايد تغذيه کند، اما بي ترديد نه جمعيت کره زمين را.
١- رابرت ب زاليک، « اين رشد است که مي تواند فقر را از ميان بردارد» ، لو موند، ١٦ سپتامبر .٢٠١٠
٢- اين نقل قول و نقل قول بعدي از گزارش تجارت وتوسعه ٢٠١٠ استخراج شده اند، ژنو، ١٤ سپتامبر ٢٠١٠ .
نقل ازنشريه لوموند ديپلوماتيک Le Monde diplomatique